Thừa kế và các hàng thừa kế: Theo quy định pháp luật được hiểu ra sao?

25/06/2025

Thừa kế là một vấn đề pháp lý quan trọng, không chỉ liên quan đến quyền lợi tài sản mà còn ảnh hưởng đến sự ổn định và hòa thuận trong các mối quan hệ gia đình. Việc hiểu rõ về thừa kế và các hàng thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam là điều cần thiết để đảm bảo rằng tài sản được phân chia một cách công bằng và hợp lý. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm bắt một cách rõ ràng và chi tiết về khái niệm, quy định và các hàng thừa kế cũng như những tình huống cụ thể khi áp dụng pháp luật.

1. Khái niệm thừa kế

Thừa kế được hiểu là quá trình chuyển nhượng tài sản từ người đã mất (thường gọi là người để lại di sản) cho những người còn sống. Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, thừa kế không chỉ đơn thuần là việc chia sẻ tài sản, mà còn là sự bảo tồn và duy trì mối liên kết giữa các thế hệ trong gia đình. Thừa kế có thể diễn ra dưới hai hình thức chính:

Thừa kế theo di chúc: Hình thức này diễn ra khi người sở hữu tài sản trước khi mất lập một di chúc hợp pháp, trong đó chỉ định rõ những người sẽ nhận tài sản của mình. Di chúc cần phải đảm bảo các yêu cầu về hình thức và nội dung theo quy định của pháp luật. Sự tồn tại của di chúc giúp giảm thiểu tranh chấp và xung đột giữa các thành viên trong gia đình trong tương lai (theo Điều 624).
Thừa kế theo pháp luật: Trong trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp, việc thừa kế sẽ được chia theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, việc chia sẻ tài sản trong trường hợp này sẽ dựa trên trật tự của các hàng thừa kế được quy định tại Điều 649 của Bộ luật Dân sự.

2. Các hàng thừa kế

Việc xác định các hàng thừa kế là rất cần thiết trong quá trình thừa kế theo pháp luật. Theo Điều 651 của Bộ luật Dân sự, hàng thừa kế được chia thành ba cấp chính, cụ thể như sau:

2.1. Hàng thừa kế thứ nhất

Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm những người thân cận nhất với người đã mất, cụ thể:

Vợ, chồng: Là những người bạn đời có sự gắn bó lớn nhất, được xem là những người đầu tiên có quyền hưởng di sản.
Cha mẹ: Những người đã sinh ra và dạy dỗ người đã mất, họ có quyền hưởng di sản như nhau.
Con cái: Tất cả các con, cả con ruột lẫn con nuôi đều có quyền thừa kế như nhau. Điều này đảm bảo rằng mỗi đứa trẻ đều được hưởng quyền lợi tương đương từ tài sản của cha mẹ.

Thừa kế và các hàng thừa kế

>>> Xem thêm: Tìm hiểu chính xác về: Thừa kế thế vị và các hàng thừa kế.

2.2. Hàng thừa kế thứ hai

Hàng thừa kế thứ hai bao gồm những người thân thuộc tiếp theo, cụ thể là:

Ông bà nội, ông bà ngoại: Là những người có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tinh thần và vật chất của người thừa kế. Họ được hưởng quyền thừa kế khi không còn ai ở hàng thừa kế thứ nhất.
Anh, chị, em ruột: Những người này có mối quan hệ gần gũi, có khả năng hỗ trợ nhau trong cuộc sống.
Cháu ruột: Nếu ông bà đã qua đời, có thể nói rằng cháu ruột sẽ kế thừa phần di sản của ông bà.

2.3. Hàng thừa kế thứ ba

Hàng thừa kế thứ ba bao gồm các họ hàng xa hơn, tương ứng với các mối quan hệ như:

Cụ nội, cụ ngoại: Những người đứng đầu trong dòng họ, có trách nhiệm duy trì di sản gia đình.
Bác, chú, cậu, cô: Là những người thân còn lại trong gia đình mà tình cảm không kém phần gắn bó và có thể nhận hưởng di sản.
Cháu ruột hoặc chắt ruột: Là thế hệ trẻ hơn, nhưng chỉ được hưởng di sản khi không còn ai ở hàng thừa kế trước.

Cần lưu ý rằng những người thuộc cùng một hàng thừa kế sẽ chia sẻ phần di sản bằng nhau. Đồng thời, những người thuộc hàng thừa kế sau chỉ được hưởng di sản khi không còn ai ở hàng thừa kế trước.

3. Khi nào việc thừa kế được xác định theo hàng thừa kế?

Việc xác định hàng thừa kế chủ yếu diễn ra trong những tình huống không có di chúc hoặc khi di chúc không hợp pháp. Theo quy định tại Điều 650 của Bộ luật Dân sự, dưới đây là những trường hợp cụ thể:

Không có di chúc: Khi người đã mất không để lại di chúc hợp pháp, tài sản của họ sẽ được chia theo quy định của pháp luật.
Di chúc không hợp pháp: Nếu di chúc không đáp ứng yêu cầu về hình thức và nội dung theo quy định của pháp luật, di chúc này sẽ mất giá trị pháp lý.
Người thừa kế theo di chúc đã chết: Trong trường hợp người thừa kế theo di chúc đã qua đời trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc, quyền thừa kế của họ sẽ không còn hiệu lực.
Các phần di sản không được định đoạt trong di chúc: Phần tài sản mà di chúc không đề cập đến sẽ được chia theo hàng thừa kế, theo quy định pháp luật.

Thừa kế và các hàng thừa kế

>>> Tham khảo: Mẫu văn bản tặng cho tài sản thừa kế: Hướng dẫn và lưu ý.

Kết luận

Thừa kế là một vấn đề pháp lý phức tạp, liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của nhiều cá nhân trong xã hội. Việc nắm vững các quy định pháp luật liên quan đến thừa kế và cách xác định hàng thừa kế là điều vô cùng cần thiết để đảm bảo rằng tài sản của tổ tiên được phân chia một cách công bằng và hợp lý.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về quy trình thừa kế hoặc cần tư vấn cụ thể về các vấn đề pháp lý liên quan, hãy liên hệ với Văn phòng công chứng Nguyễn Việt Cường. Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ và tư vấn tận tình để giúp bạn nhanh chóng giải quyết mọi vấn đề liên quan đến thừa kế. Để được tư vấn một cách nhanh chóng và thuận tiện, quý khách vui lòng gọi vào số hotline 09.2424.5656 hoặc ghé thăm văn phòng trực tiếp!

>>> Tham khảo: Mẫu văn bản thừa kế không có di chúc theo cập nhật mới nhất.

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN VIỆT CƯỜNG

Miễn phí công chứng tại nhà - Phục vụ 24/7

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Việt Cường: Thạc sĩ Luật học, nguyên là Giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội, Thẩm phán, Phó Chánh tòa Dân sự, Chánh tòa Lao động, Tòa án nhân dân tối cao. Ủy viên Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao. Giảng viên kiêm chức đào tạo Luật sư và Thẩm phán của Học viện tư pháp.

Ngoài ra, chúng tôi có đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.