Phân biệt chính xác: Thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật

26/06/2025

Khi một cá nhân qua đời, tài sản của họ có thể được chuyển giao cho người thừa kế thông qua hai hình thức chính: Thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật. Mỗi hình thức thừa kế này đều có đặc điểm riêng biệt cùng với các quy định cụ thể được quy định tại Bộ luật Dân sự. Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai hình thức thừa kế này là rất quan trọng để có thể thực hiện đúng quyền lợi của mình. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan và chi tiết về thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật, cũng như quy trình thực hiện để phân biệt rõ những hình thức này.

1. Khái niệm cơ bản

1.1. Thừa kế theo di chúc

Theo Điều 624 của Bộ luật Dân sự năm 2015, di chúc được định nghĩa là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Thừa kế theo di chúc nghĩa là tài sản sẽ được chuyển giao cho những người được chỉ định trong di chúc, tùy thuộc vào nguyện vọng của người để lại tài sản. Để di chúc có hiệu lực pháp lý, nó cần được lập theo các hình thức cụ thể như:

Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng.
Di chúc bằng văn bản có người làm chứng.
Di chúc bằng văn bản có công chứng.
Di chúc bằng văn bản có chứng thực.

Trong một số trường hợp khẩn cấp, người lập di chúc có thể thực hiện di chúc miệng, nhưng chỉ có giá trị trong khoảng thời gian nhất định và phải được chứng thực sau đó.

1.2. Thừa kế theo pháp luật

Thừa kế theo pháp luật (Điều 649 Bộ luật Dân sự) là hình thức xác định quyền thừa kế dựa trên hàng thừa kế và quy định của pháp luật về việc phân chia tài sản. Hình thức này được áp dụng trong các trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp lệ. Điều này có nghĩa rằng tài sản sẽ được phân chia theo quy định của pháp luật mà không dựa trên ý chí của người để lại tài sản.

Thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật

>>> Tìm hiểu: Khai nhận di sản thừa kế ở đâu? Tìm nơi thực hiện uy tín.

2. Phân biệt giữa thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật

Tiêu chí	Thừa kế theo di chúc	Thừa kế theo pháp luật
Đối tượng thừa kế	Người thừa kế là những người được chỉ định trong di chúc. Nếu di chúc không chỉ định rõ, những đối tượng như con chưa thành niên, cha mẹ và vợ chồng sẽ vẫn được hưởng phần di sản theo tỷ lệ quy định.	Những người thừa kế được quy định theo thứ tự trong pháp luật, chia thành các hàng thừa kế khác nhau (hàng thừa kế thứ nhất, thứ hai, thứ ba).
Hình thức thừa kế	Cần có di chúc hợp lệ với các hình thức như đã nêu ở trên.	Không cần di chúc, việc phân chia tài sản sẽ dựa vào quy định của pháp luật. Người thừa kế cần làm văn bản thỏa thuận để khai nhận di sản.
Trường hợp thừa kế	Áp dụng khi di chúc còn hiệu lực và người thừa kế vẫn đang sống vào thời điểm mở thừa kế.	Áp dụng khi không có di chúc, di chúc không hợp lệ, hoặc người được thừa kế theo di chúc đã qua đời trước người lập di chúc.
Phân chia di sản	Di sản được chia theo ý chí của người lập di chúc. Nếu không xác định rõ phần của từng người thừa kế, tài sản sẽ được chia đều cho những người được chỉ định trong di chúc.	Di sản được phân chia theo quy định pháp luật, đảm bảo mọi người thừa kế đều nhận được phần hợp lý. Phân chia có thể dựa trên tỷ lệ hoặc phân chia hiện vật.

3. Quy trình thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật

3.1. Thừa kế theo di chúc

Lập di chúc hợp lệ: Người lập di chúc cần đảm bảo rằng di chúc được lập chính xác theo quy định pháp luật để đảm bảo tính hợp lệ và khả năng thực thi.
Thực hiện quá trình công chứng: Để gia tăng tính pháp lý, di chúc có thể được công chứng tại các văn phòng công chứng, giúp xác nhận hợp pháp và bảo vệ quyền lợi của người thừa kế.
Khai nhận thừa kế: Khi đến thời điểm mở thừa kế, người thừa kế tiến hành khai nhận di sản theo di chúc, thực hiện các thủ tục tại văn phòng công chứng hoặc cơ quan có thẩm quyền.

3.2. Thừa kế theo pháp luật

Xác định hàng thừa kế: Các thành viên trong gia đình sẽ được xác định theo thứ tự hàng thừa kế theo quy định của pháp luật, với các hàng thừa kế khác nhau.
Lập văn bản thỏa thuận phân chia tài sản: Những người thừa kế cùng nhau thỏa thuận và lập văn bản khai nhận tài sản thừa kế, nhằm xác định phần tài sản mà mỗi người sẽ nhận.
Công chứng tài liệu: Các giấy tờ liên quan đến di sản thừa kế cần được công chứng để đảm bảo quyền lợi của người thừa kế trong việc phân chia tài sản và tính chính xác của các thỏa thuận.

Thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật

>>> Hướng dẫn: Thủ tục từ chối nhận di sản thừa kế theo quy định.

Kết luận

Việc phân biệt giữa thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật không chỉ giúp người thừa kế hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình mà còn đảm bảo rằng quy trình chuyển giao tài sản diễn ra một cách minh bạch và hợp pháp.

Nếu bạn có nhu cầu lập di chúc hay cần tư vấn về các vấn đề thừa kế, hãy cân nhắc liên hệ với một văn phòng công chứng uy tín. Văn phòng công chứng Nguyễn Việt Cường cam kết cung cấp dịch vụ công chứng và tư vấn pháp lý chuyên nghiệp, giúp bạn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trong các vấn đề liên quan đến thừa kế. Để nhận được sự tư vấn chi tiết, vui lòng liên hệ qua số hotline 09.2424.5656 hoặc ghé thăm văn phòng trực tiếp.

>>> Tìm hiểu: Thủ tục khai nhận di sản thừa kế tại UBND: Thực hiện như thế nào?

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN VIỆT CƯỜNG

Miễn phí công chứng tại nhà - Phục vụ 24/7

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Việt Cường: Thạc sĩ Luật học, nguyên là Giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội, Thẩm phán, Phó Chánh tòa Dân sự, Chánh tòa Lao động, Tòa án nhân dân tối cao. Ủy viên Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao. Giảng viên kiêm chức đào tạo Luật sư và Thẩm phán của Học viện tư pháp.

Ngoài ra, chúng tôi có đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.